Patološka gojaznost je oboljenje nastalo kao rezultat suvišnih naslaga masti u organizmu. Patološka gojaznost se određuje na osnovu indeksa telesne mase /engl. body mass indeks-BMI/. BMI=tel. masa u kg/(tel. visina u metrima)². Ako je BMI iznad 40 kg/m², takva osoba boluje od patološke gojaznosti. Npr. osoba visine 155 cm a telesne mase 90 kg ima BMI=90kg/(1.55)² ≈37 – što znači da je na granici patološke gojaznosti. Prekomerna telesna masa je praćena brojnim telesnim problemima. Jasno je dokazana povezanost između gojaznosti i povećane stope smrtnosti.
Prateći preko 300.000 gojaznih muškaraca i preko 400.000 gojaznih žena, u SAD-u je utvrđen porast stope smrtnosti za 50% u odnosu na osobe prosečne telesne mase. U studiji je sasvim jasno pokazano da gojazne osobe, bez obzira na pol, posebno mlađe gojazne osobe, ranije umiru nego njihovi vršnjaci prosečne telesne mase. U drugoj studiji je učestvovalo 200 patološki gojaznih muškaraca od 23 do 70 godina, sa prosečnom telesnom masom od 143.5 kg. Utvrđeno je da je stopa smrtnosti u grupi 25-34 godine 12 puta veća, a u grupi 35 do 44 godine 6 puta veća u odnosu na vršnjake prosečne telesne mase.
Gojaznost je opasna po zdravlje, jer je povezana sa većom učestalošću kardiovaskularnih faktora rizika, povišenim krvnim pritiskom, šećernom bolešću. Kod ovih osoba je povišen nivo insulina, nivo triglicerida, a smanjen nivo zaštitnog HDL holesterola. Smanjenje telesne mase za 10% smanjuje rizik od pojave kardiovaskularnih bolesti za 20%. Ozbiljne posledice patološke gojaznosti su poremećaji u radu srca, pluća, bolesti organa za varenje, endokrine bolesti ali i ortopedske, kožne i ginekološke komplikacije.
Gojaznost predstavlja veliki izazov za lekare ali i veliki psihološki i biološki izazov za same pacijente.
Objavljeni naučni izveštaji pokazuju da samo primena neoperativnih metoda lečenja nije efikasna u postizanju medicinski značajnog dugotrajnog gubitka telesne mase u patološki gojaznih osoba. Utvrđeno je da većina ovih pacijenata povrati svoju telesnu masu u narednih pet godina. U jednoj studiji koja je trajala četiri godine u kojoj su korišćena dva leka koja izazivaju gubitak apetita, uz dijetalnu ishranu i fizičke vežbe, početni optimistički rezultati nisu se održali. Uz to, 1/3 učesnika je odustala, a prosečni krajnji rezultat od onih koji su do kraja učestvovali je bio gubitak telesne mase od svega 1.5 kg.
Cilj lečenja patološke gojaznosti je dugotrajni gubitak telesne mase sa smanjenjem faktora rizika i dokazanim promenama u svakodnevnom stilu života.
CILJ HIRURŠKOG LEČENJA PATOLOŠKE GOJAZNOSTI
Hirurški tretman ovog stanja je neophodan, jer je to jedini metod kojim se održava dugotrajni gubitak telesne mase i njegova kontrola. Hirurški tretman patološki gojaznih osoba nije estetska procedura, on ne podrazumeva uklanjanje masnog tkiva vađenjem /liposukcija/. Nakon operativne procedure, uzimanje hrane se dramatično menja. Smanjuje se kalorijski unos i osigurava da pacijent prihvati promene u ishrani, jedući polako, uzimajući male zalogaje i duže žvačući hranu. Uspeh hirurškog tretmana mora biti zasnovan na realno postavljenim ciljevima uz upotrebu dobro dizajniranih i proverenih operativnih tehnika. Hirurško lečenje patološke gojaznosti se primenjuje u svetu oko 30 godina, ono je sada standardizovano, sa precizno utvrđenim procedurama i jasnim i dokazanim rezultatima.
Operativno lečenje se predlaže onim pacijentima koji imaju patološku gojaznost, dobro su informisani, motivisani i prihvataju rizike operativnog lečenja. Pacijenti sa psihopatološkim manifestacijama, koji ne sarađuju, moraju biti isključeni. Kod svakog pacijenta se procenjuje rizik i korist od ovakvog lečenja. Pacijenti moraju jasno i realno da shvate i prihvate promenu načina života nakon operacije.
Pre operacije je neophodno sprovesti psihološki test. Dva su razloga za to. Jedan je isključiti pacijente sa elementima psihopatologije kod kojih je hirurgija kontraindikovana, a drugi razlog je selekcija onih kod kojih će hirurški tretman sa velikom verovatnoćom dovesti do uspeha.
Kandidati za hirurški tretman treba da budu pregledani od strane obučenih lekara, moraju im biti predočene sve potrebne informacije na osnovu kojih oni donose odluku za prihvatanje ovog vida terapije. Operacije bi trebalo da izvode hirurzi koji su obučeni za ove tehnike i koji imaju adekvatne uslove za izvođenje ovih procedura.
Operativne tehnike:
- Gastroplastika gumenim prstenom i gastroplastika regulišućom gumenom trakom koje se postavljaju na želudac. Ova grupa tehnika dovodi da gubitka telesne mase tako što smanji zapreminu želuca, a time i unos hrane. Nedostaci su što kod nekih osoba dolazi do čestih povraćanja a u retkim slučajevima i do deficita belančevina i vitamina. Ove tehnike je moguće uraditi i laparoskopski.
- Premošćavanje želuca vijugom tankog creva, gde hrana zaobilazi želudac i dvanaestopalačno crevo i ulazi u tanko crevo. Manjkavost tehnike je mogući nedostatak gvožđa, jer je želudačna kiselina značajna za pretvaranje gvožđa u oblik koji organizam može da resorbuje; mogući je i nedostatak vitamina B12, vitamina D i kalcijuma. Prema tome, ova tehnika zahteva redovno dodatno uzimanje multivitaminskih dodataka, vitamina B12, gvožđa i kalcijuma.
- Biliopankreatično odvajanje sa duodenalnom skretnicom je procedura koja, udružena sa određenim stepenom restrikcije želuca, smanjuje broj komplikacija koje su povezane sa ranijim tehnikama premošćavanja tankih creva i pravljenja kružnog toka hrane, koja više puta prođe isti put u crevima i maksimalno se resorbuje.
Rezultati:
Najbolji efekti se postižu nakon 18 do 24 meseca nakon operacije. Kod tehnike premošćavanja želuca nakon pet godina praćenja, gubitak telesne mase je od 48-74%, a kod tehnike gastroplastike vertikalnom trakom gubitak telesne mase je 50-60%.
LEKARI
Dr sci. med.
BORIS ZAGORIČNIK
Spec. dr. med.
GORAN SENIČAR
